Mir gi gewuer, wéi d'Dinosaurier zu hirem Numm koumen.
S: D’Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis – wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit – "E puer Wierder iwwer Wierder“. Gudde Mëtteg Caroline!
C: Moien alleguer, moie Simon. Ech starten direkt mat enger Fro.
S: Da lee mol lass.
C: Bass de Fan vun Dinosaurier?
S: ____
C: Ech war perséinlech e grousse Fan vun Dinosaurier (wou ech kleng war, koum Jurassic Park eraus) an do ass mir dann och opgefall, dass déi Nimm hunn, déi ëmmer ganz speziell kléngen. Fält der do spontan een Dinonumm an?
S: ____
C: Se heesch dann Brontosaurus oder Tyrannosaurus rex, dat sinn oft Bezeechnungen, déi mat laténgeschen a mat griichesche Wuerzelen zesummenhänken.
An do war ech op der Säit vum American Museum of Natural History an do ass e ganz interessante Bäitrag gewiescht iwwer d'zoologesch Nomenclatur, also den Oflaf, wéi Déiere benannt ginn, an hei méi spezifesch Dinosaurier. An hei gëtt et natierlech sou en Code, an dee wëll, dass déi Dinosauriernimm eng bestëmmten Struktur hunn. Also huet ee ganz oft eppes, wat aus dem Griichesche kënnt oder eppes, wat aus dem Laténgesche kënnt an do huet een dann och Ofkierzungen. Also den Tyrannosaurus Rex ass dann einfach T-Rex zum Beispill an ass jo och ee vun de méi Bekannten.
S: A wat bedeit ‘Saurus’ eigentlech?
C: “Saurus” bedeit eigentlech just “Eidechs”, also “Lizard”. An den Dinosaurier bedeit esou vill wéi “schrecklech Eidechs”, well Deinos ass griichesch an dat bedeit “schrecklech”, also “terrible”. An dat fannen ech super interessant, well Dinosaurier, et gëtt jo och esou Plüschdinosaurier, mee am Fong sinn dat schrecklech Eidechsen.
S: Witzeg.
C: An dann hues de och nach aner Deeler vun hiren Nimm, also wann zum Beispill Allo, Allosaurus derbäi ass, Allo heescht einfach just “komesch”. Oder du hues “Brontosaurus” a Bronto heescht einfach just “Blëtz”. A kenns de nach den Triceratops?
S: ____
C: Ma Cerat heescht einfach en Horn. An Tri heescht dräi. An den Triceratops, dat ass deen, deen eeben op der Nues dräi Hörner huet. Mee esou gesinn hu mer dat haut och nach. En Einhorn ass och en Déier. Dat ass natierlech ee Fabelwiessen, keen normalt Déier, awer en Einhorn huet een Horn uewendrop. An en Nashorn huet och en Horn op der Nues. Dat heescht, mir hunn esou Benennungsmotiver, déi einfach d'Déieren iergendwéi charakteriséieren. A bei den Dinosaurier ass d'Charakteriséierung oft vun deem, wéi se sech beholl hunn, respektiv wéi ee mengt, dass se sech beholl hunn oder wéi se ausgesinn hunn.
S: Dofir kléngen déi Nimm heiansdo komesch.
C: Genee. Déi mussen awer net ëmmer alleguer op “Saurus” heeschen oder Saurier, mee mir hunn och zum Beispill den Deinodon. An den Deinodon heescht op Griichesch just esou vill wéi “schrecklechen Zant”. Dat heescht, do hu se dann e Gebëss fonnt, hu fonnt, dass dat schrecklech Zänn waren an esou huet sech dat da benenne gelooss.
An och interessant, wann Dinosaurier a China fonnt ginn, da si se ganz oft op -long. Well Long heescht einfach “Draach”. An den Dilong, dee kennt ee warscheinlech net, den Dilong, dat ass den Emperor Dragon, also den kaiserlechen Draach, an deen ass e Virfach vum Tyrannosaurus Rex. Do muss een awer och soen, dass Tyrannosaurus Rex vill méi flott kléngt wéi Dilong.
S: Dat fannen ech och.
C: An den Tyrannosaurus ass natierlech och déi schrecklech Eidechs, déi dann nach Kinnek ass. Well Rex ass jo de Kinnek.
S: Mir soen der dann elo merci, Caroline, a freeën eis op déi nächst Kéier, wann s de nei Wierder fir WiWi matbréngs.
C: Merci och! An d’Schlusswuert ass: Äddi!